İşten çıkarılma ile karşı karşıya kaldığımızda ilk aşamada dikkat etmemiz gereken kimi noktalar vardır. Birçok işçi bunları bilmediği için ciddi hak kayıpları ile karşılaşır. Bu noktaları şöyle özetleyebiliriz;

İşten çıkarma sürecinin şartları 

İşveren, sizi günün birinde aniden işten çıkaramaz, çalışanı işten çıkarmadan önce yapması gerekenler yasa ile belirlenmiş durumdadır. Bunların neler olduğunu sıralayalım;

1. Feshin geçerli bir sebebe dayandırılması: Otuz veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az altı aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, işçinin yeterliliğinden veya davranışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kaynaklanan geçerli bir sebebe dayanmak zorundadır. (İş Kanunu Madde 18)

2. İşveren fesih bildirimini yazılı olarak yapmak ve fesih sebebini açık ve kesin bir şekildebelirtmek zorundadır. Bildirimdeki gerekçeye dikkat edin.

3. Beyaz yakalıların sık karşılaştığı işten çıkarma nedenlerinden biri performans düşüklüğü. Böyle  bir sebeple işten çıkarılmanız durumunda, bilmelisiniz ki, hakkınızdaki iddialara karşı savunmanız alınmadan belirsiz süreli iş sözleşmeniz, davranışınız veya verim / performans ile ilgili nedenlerle feshedilemez.

4. Fesih bildirimini (ve aslında işverenin size imzalatmak istediği her belgeyi) dikkatlice okuyun. Fesih bildirimi ile birlikte sizden başka belgeler de imzalamanız istenebilir. Bildirim dahil, sadece size zarar vermeyen ve gerçeği yansıtan belgeleri imzalayın. İmzalarken altınatüm haklarım saklıdır notu ekleyin. Mümkünse imzaladığınız her belgenin bir kopyasını alın.

5. Yazılı bir belge verilmezse, yapmanız gereken, hemen Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğü’ne giderek işten çıkartıldığınızı ve size yazılı bir belge verilmediğini bildiren bir dilekçe vermektir. Bunu yapmazsanız, patrona size “üst üste işe gelmeme” tuzağıkurma şansını vermiş olursunuz. Üst üste işe gelmediğiniz iddia edilebilir ve haklarınızı kaybedebilirsiniz.

Performans Nedeniyle İşten Çıkarılma

İşe iade davalarında işverenin en fazla kaybettiği nedenlerin başında performans nedeniyle işten çıkarma geliyor. Aşağıdaki iki neden düşük performans nedeniyle işten çıkarılma için geçerli sayılır:

a. Ortalama olarak benzer çalışanlardan daha az verimli çalışma,
b. Gösterdiği niteliklerden beklenenden daha az performans ile çalışma,

Ancak, işveren, performans düşüklüğüne ilişkin, mutlaka çalışanın savunmasını almak durumundadır. Ayrıca, performansa yönelik değerlendirmelerde önceden uyarılar/ihtarlar yapılmalı, çalışanın savunması alınmalı ve hatta gerekli eğitimler verilmelidir.

İşverenin Haklı Nedenlerle Fesih Hakkı 

Bu durum sıklıkla şu şekillerde ortaya çıkabilir:

1. Sağlık sebepleri (Sağlık sorununa rağmen çalışmanın tehdit oluşturacağı kurul raporuyla ispatlandığında veya kıdeme göre belirlenen ihbar süresine 6 hafta daha eklenmesi ile belirlenen süreden daha uzun rapor alındığında [mesela 9 yıllık çalışan 14 hafta], kıdem hakları ödenmek koşuluyla)

2. Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri (işyerinde cinsel taciz, işe mazeretsiz devam etmemek, işverene ya da başka bir işçiye küfretmek, hakaret etmek, iş arkadaşı ile ciddi kavga etmek, işyerine maddi zarar vermek gibi, kıdem tazminatı ödenmeksizin)

Her iki durum ve diğer haklı nedenle fesih halleri, İş Kanunu’nun 25. maddesinde detaylı olarak açıklanmıştır.

 İŞTEN ÇIKARILMA DURUMUNDA İLK YAPILACAKLAR

1. İş kaybı insanı birçok açıdan etkileyebilir. Belirsizlik içinde kalabilir, kaygılanabilir, korkabilir, kendinizi değersiz ve yalnız hissedebilir, öfkelenebilirsiniz. Belki de bu durum sizi ne yaşadığınızı anlamayacak kadar afallatabilir. Bir yandan bunlar olurken, bu size özgü duyguları yaşarken, bir yandan da bazı şeyleri akıldan çıkarmamak önemli olabilir:

a. Durum size, size özgü olan birçok şey yaşatıyor. Bu yaşadıklarınız, içinizde size ait olan alanın, işverenin sahip olmaya çalıştığından daha büyük olduğu anlamına gelir. Buna sahip çıkın, duygularınız önemlidir.

b. Durum, birçok kişi tarafından da yaşanan bir durum olduğu için, başkalarıyla paylaştığınız çok şey var. Bu yaşadıklarınız, sizi yalnızlaştırmaya çalışanlara karşı, başkalarıyla kurduğunuz ortaklığa işaret ediyor. Yalnız değilsiniz.

c. Bu durumda yapılacak ve yaşanacak normal ve anormal şeyler yok belki ama yaşadıklarınızın, hissettiklerinizin bir anlamı var. Özellikle öfkenizin bir anlamı var. O da insanın, “bu durum içinde olmak istemiyorum” deme biçimi olsa gerek. Bunu hep birlikte demek ve demenin farklı yollarını bulmak daha güçlü hissettirebilir.

d. Bu durumdan edindiğiniz deneyimler, belki de başkalarına yardımcı olmanızı, başka yerlerde kendi ve başkalarının haklarını savunmak için daha istekli olmanızı sağlayacaktır.Ayakta kalma ve dayanışma gücünüzü hafife almayın.

2. İşten çıkarıldıktan sonra ilk 1 ay içinde işe iade davası açabilirsiniz. Bu dava bir çok hakkınızı almanızı, kaybetmemenizi sağlayabilir. İşe iade davalarında kazanma şansı yüksektir.

3. Ve yalnız değilsiniz, Plaza Eylem Platformu’ndan destek isteyebilirsiniz:

Facebook http://www.facebook.com/plazaeylem
Twitter @plazaeylem
Web sitesi http://www.plazaeylem.org